โรคกระดูกพรุน

โรคกระดูกพรุนนับว่าเป็นโรคที่เราจะพบได้มากขึ้นเรื่อยๆ เพราะประชากรมีอายุยืนยาวมากขึ้น

องค์ประกอบของกระดูก
กระดูกประกอบด้วย โปรตีนหนึ่งในสามส่วน ซึ่งโปรตีนที่เป็นเนื้อกระดูก ส่วนใหญ่เป็นคอลลาเจน
อีกสองในสามส่วนเป็นเกลือแร่ ที่อยู่ในกระดูกก็คือ แคลเซียม
กระดูกก็เหมือนกับเนื้อเยื่ออื่นๆ ของร่างกายที่ต้องมีการผลัดผิวเอาเซลล์เก่าออกแล้วเติมเซลล์ใหม่
ซึ่งการผลัดผิวเกิดจากการทำงานร่วมกันของเซลล์สลายกระดูกและเซลล์สร้างกระดูก
โดยเซลล์สลายกระดูกจะกินเนื้อกระดูกเป็นหลุมลงไป ต่อจากนั้นเซลล์สร้างกระดูก
จะสร้างเนื้อกระดูกเติมลงไปในหลุมจนเต็มเป็นการปะหลุมนั้น ทำให้ได้กระดูกที่มีผิวสวยงามตามเดิม
ทั้งนี้การทำงานของเซลล์สลายกระดูกและเซลล์สร้างกระดูกจะถูกควบคุมโดยฮอร์โมนและ
สารภายในร่างกายหลายชนิดที่เกี่ยวกับการอักเสบ

การเติบโตของกระดูกจะเกิดขึ้นตั้งแต่วัยเยาว์จนได้ความหนาแน่นของมวลกระดูกสูงที่สุด
ที่อายุ 20 ปีในเพศหญิง และ 25 ปีในเพศชาย หลังจากนี้มวลกระดูกจะมีความหนาแน่นลดลงอย่างช้าๆ
เมื่ออายุ 40 ปีขึ้นไป มวลกระดูกจะมีความหนาแน่นลดลงร้อยละ 0.5-1 ต่อปี
แต่เพศหญิงในช่วง 10 ปีแรกหลังหมดระดู ความหนาแน่นของมวลกระดูกจะลดลงเร็วมาก
คือร้อยละ 3-5 ต่อปี เมื่อพ้น 10 ปีไปแล้วความหนาแน่นของมวลกระดูกจะลดลงช้าลง
คือลดลงร้อยละ 1-2 ต่อปี

โรคกระดูกพรุน คืออะไร มีอาการอย่างไร

โรคกระดูกพรุน มีชื่อภาษาอังกฤษว่า osteoporosis (อ่านว่า ออส-ที-โอ-พอ-รอ-สิส)
เป็นโรคที่มีความผิดปกติของกระดูกที่เกิดเนื่องจากมีความไม่สมดุลในกระบวนการผลัดผิวกระดูก
โดยเซลล์สลายกระดูกทำงานมากกว่าเซลล์สร้างกระดูก ทำให้มวลกระดูกมีความหนาแน่นลดลง
เนื้อกระดูกบางลง มีความแข็งแรงน้อยลง และมีความเปราะเพิ่มขึ้น

โรคนี้เป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่สำคัญในผู้สูงอายุ และเป็นภัยเงียบ เนื่องจากไม่มีอาการอะไร
มีเพียงแต่เนื้อกระดูกบางลง มีความหนาแน่นน้อยลง กว่าจะรู้ตัวว่าเป็นโรคกระดูกพรุน
ก็เมื่อเกิดกระดูกหัก ซึ่งมักเกิดตามหลังอุบัติเหตุ เช่น หกล้ม ตกบันได
นอกจากนี้ ผู้สูงอายุที่มีการไออย่างรุนแรงก็อาจทำให้กระดูกซี่โครงหักได้

ตำแหน่งของกระดูกที่มีการหักที่พบส่วนใหญ่จะเป็นที่กระดูกข้อมือ กระดูกสะโพก และกระดูกสันหลัง
เป็นเพราะเมื่อหกล้ม เราก็จะเอามือยันพื้นไว้เพื่อประคองตัวเอง แต่ด้วยความที่เนื้อกระดูกบางลง
กระดูกข้อมือจึงไม่สามารถรับน้ำหนักตัวได้เต็มที่เหมือนตอนหนุ่มสาว กระดูกข้อมือจึงหัก
เมื่อกระดูกข้อมือหักก็ใช้มือข้างนั้นหยิบจับอะไรไม่ได้ ในระหว่างที่ต้องเข้าเฝือก
หากมีก้นกระแทกพื้น เช่นในกรณีตกบันไดหรือตกจากเก้าอี้ ก็จะมีกระดูกสะโพกหัก
ทำให้เดินไม่ได้ในระหว่างการรักษา บางรายอาจต้องเปลี่ยนข้อใส่ข้อเทียม ทำให้ต้องนอนติดเตียง
ซึ่งอาจเกิดแผลกดทับหรือโรคอื่นๆตามมา หากไม่ได้รับการดูแลที่ดีพอ

ผู้หญิงมีโอกาสกระดูกหักจากโรคกระดูกพรุนมากถึงร้อยละ30-40
ในขณะที่ผู้ชายมีโอกาสร้อยละ13 โดย ผู้หญิงช่วงอายุ 10 ปีแรกหลังหมดระดู
กระดูกจะบางลงเร็วมาก เนื่องจากเกิดการขาดฮอร์โมนเพศหญิง
ที่มีชื่อว่าเอสโตรเจน

นอกจากการขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนแล้ว
ยังเกิดจากความเสื่อมตามวัย ซึ่งพบได้ทั้งในผู้ชายและผู้หญิง

โรคกระดูกพรุนยังอาจเกิดตามมาจากการเป็นโรคอื่น เช่น
โรคไต โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ โรคมะเร็ง
ภาวะฮอร์โมนพาราไทรอยด์สูง และภาวะกลุ่มอาการคุชชิง
(Cushing’s syndrome มีระดับฮอร์โมนคอร์ติซอลในเลือดสูง)
หรือเกิดจากการใช้ยา ได้แก่ ยากลูโคคอร์ติคอยด์(ยาสเตอรอยด์)
ยารักษามะเร็ง ยากดภูมิคุ้มกัน ยากันชัก

ทราบได้อย่างไรว่าเป็นโรคกระดูกพรุนแล้ว

ด้วยเหตุที่โรคกระดูกพรุน มักไม่แสดงอาการจนกว่าจะเกิดกระดูกหัก
จึงควรทราบว่ามีปัจจัยเสี่ยงอะไรบ้างที่ทำให้เกิดโรคกระดูกพรุน
ปัจจัยเสี่ยงอยู่ 2 ประเภท คือ

ปัจจัยเสี่ยงที่ปรับเปลี่ยนได้
-รับประทานแคลเซียมไม่พอเพียง
-ไม่ค่อยได้ใช้แรงกาย
-สูบบุหรี่เป็นประจำ
-ดื่มสุราเกินขนาดเป็นประจำ
-ดื่มกาแฟเกินขนาดเป็นประจำ
-มีดัชนีมวลกายต่ำกว่า19กิโลกรัม/ตารางเมตร
-มีภาวะขาดฮอร์โมนเอสโตรเจนก่อนเข้าสู่วัยหมดระดู
-มีความเสี่ยงต่อการหกล้ม เนื่องจากสาเหตุอื่นที่แก้ไขได้
เช่น ตาเป็นต้อ สายตาสั้น สายตายาว ตาพร่ามัว

ปัจจัยเสี่ยงที่ปรับเปลี่ยนไม่ได้
-มีอายุ ตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป
-เป็นเพศหญิง
-เป็นผู้หญิงเอเชีย และผิวขาว
-หมดระดูก่อนอายุ 45 ปี
-มีพยาธิสภาพที่ต้องมีการผ่าตัดเอารังไข่ทั้งสองข้างออกก่อนถึงวัยหมดระดู
-มีโครงร่างกายเล็ก
-มีประวัติญาติทางสายเลือด เป็นโรคกระดูกพรุนหรือกระดูกหักจากโรคกระดูกพรุน
-เคยกระดูกหักจากภาวะกระดูกเปราะบาง

ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยงหลายปัจจัยก็จะมีโอกาสสูงที่จะเป็นโรคกระดูกพรุนและ
จะมีโอกาสสูงที่จะเกิดกระดูกหักจากโรคกระดูกพรุน

ขอขอบคุณ
รองศาสตราจารย์ ดร.ภญ.บุษบา จินดาวิจักษณ์
ภาควิชาเภสัชกรรม คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ท่านที่กระดูกหัก หรืออายุ 35 ปีขึ้นไป
ควรรับประทาน ยาบำรุงกระดูก เรืองแผนไทยเภสัช